Εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο η νέα αναθεωρημένη οδηγία για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων (EPBD) η οποία αναβαθμίζει το υφιστάμενο κανονιστικό πλαίσιο (που συμφωνήθηκε το 2018) για τα κράτη μέλη.
Σκοπός της νέας οδηγίας η μείωση των εκπομπών και της χρήσης ενέργειας σε κτίρια σε ολόκληρη την ΕΕ, από τα σπίτια και τους χώρους εργασίας έως τα σχολεία, τα νοσοκομεία και άλλα δημόσια κτίρια.
Βάσει του ενισχυμένου πλαισίου, τα οικιστικά και τα μη οικιστικά κτίρια αντιμετωπίζονται με διαφορετικό τρόπο. Όσον αφορά τα οικιστικά κτίρια, κάθε κράτος μέλος θα υιοθετήσει μέτρα για τη μείωση της μέσης χρήσης πρωτογενούς ενέργειας κατά 16 % έως το 2030 και κατά 20-22 % έως το 2035. Τα εν λόγω εθνικά μέτρα θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι τουλάχιστον το 55 % της μείωσης της μέσης χρήσης πρωτογενούς ενέργειας επιτυγχάνεται μέσω της ανακαίνισης των κτιρίων με τις χειρότερες επιδόσεις.
Η αναθεωρημένη οδηγία καθιστά τα κτίρια μηδενικών εκπομπών το νέο πρότυπο για τα νέα κτίρια. Όλα τα νέα οικιστικά και μη οικιστικά κτίρια πρέπει να έχουν μηδενικές επιτόπιες εκπομπές από ορυκτά καύσιμα, από την 1 Ιανουαρίου 2028 για τα δημόσια κτίρια και από την 1 Ιανουαρίου 2030 για όλα τα άλλα νέα κτίρια, με δυνατότητα ειδικών εξαιρέσεων.
Η επικαιροποιημένη ΟΕΑΚ ενισχύει επίσης το ευνοϊκό πλαίσιο για τις ανακαινίσεις. Εισάγει συστήματα «διαβατηρίου ανακαίνισης κτιρίων» σε ολόκληρη την ΕΕ για να βοηθήσει τους ιδιοκτήτες κτιρίων να σχεδιάσουν τις (σταδιακές) ανακαινίσεις τους.
Τα κράτη μέλη θα πρέπει επιπλέον να θεσπίσουν μέτρα για την αντιμετώπιση των κινδύνων των λεγόμενων «εξώσεων» (de facto έξωση που σχετίζεται με σημαντική αύξηση των ενοικίων μετά από εργασίες ανακαίνισης).
Ο καλύτερος σχεδιασμός αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό της αναθεωρημένης οδηγίας. Σύμφωνα με τις νέες διατάξεις, τα κράτη μέλη θα καταρτίσουν εθνικά σχέδια ανακαίνισης κτιρίων για τον καθορισμό της εθνικής στρατηγικής για την απαλλαγή του κτιριακού αποθέματος από τις εκπομπές άνθρακα και τον τρόπο αντιμετώπισης εμποδίων, όπως η χρηματοδότηση, η κατάρτιση και η προσέλκυση πιο ειδικευμένων εργαζομένων.
Εισάγεται κοινό υπόδειγμα με υποχρεωτικά και προαιρετικά στοιχεία για τη βελτίωση της συγκρισιμότητας μεταξύ των κρατών μελών. Τα προσχέδια πρέπει να υποβάλλονται στην Επιτροπή προς αξιολόγηση και, βάσει αυτής της αξιολόγησης, η Επιτροπή μπορεί να εκδίδει συστάσεις που θα πρέπει να στηρίξουν περαιτέρω τα κράτη μέλη στην κατάρτιση των τελικών τους σχεδίων.
Τα σχέδια υποβάλλονται στο πλαίσιο της διαδικασίας των ενοποιημένων εθνικών σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα (ΕΣΕΚ). Κατ’ εξαίρεση, και λαμβανομένης υπόψη της επείγουσας ανάγκης κλιμάκωσης της ανακαίνισης κτιρίων με βάση στέρεα εθνικά σχέδια, τα πρώτα προσχέδια των σχεδίων θα υποβληθούν έως τον Δεκέμβριο του 2025.
Σύμφωνα με την αναθεωρημένη ΟΕΑΚ, οι αυτόνομοι λέβητες που τροφοδοτούνται με ορυκτά καύσιμα δεν θα είναι επιλέξιμοι για δημόσια στήριξη από το 2025. Μολονότι η αναθεωρημένη ΟΕΑΚ δεν επιβάλλει ημερομηνία σταδιακής κατάργησης σε επίπεδο ΕΕ για την εγκατάσταση νέων λεβήτων ορυκτών καυσίμων, εισάγει σαφή νομική βάση για τις εθνικές απαγορεύσεις, επιτρέποντας στα κράτη μέλη να καθορίζουν απαιτήσεις για τις μονάδες παραγωγής θερμότητας με βάση τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, το είδος του χρησιμοποιούμενου καυσίμου ή ένα ελάχιστο μέρος της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές που χρησιμοποιείται για θέρμανση.
Επιπλέον, τα κράτη μέλη θα πρέπει να καθορίσουν στα οικεία σχέδια ανακαίνισης κτιρίων τις πολιτικές και τα μέτρα τους όσον αφορά τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων στον τομέα της θέρμανσης και της ψύξης με σκοπό τη σταδιακή κατάργηση των λεβήτων ορυκτών καυσίμων έως το 2040.
Τέλος, για να ενθαρρυνθεί η ταχεία ανάπτυξη συστημάτων θέρμανσης με μηδενικές άμεσες εκπομπές, τα νέα κτίρια μηδενικών εκπομπών δεν πρέπει να προκαλούν επιτόπιες εκπομπές άνθρακα από ορυκτά καύσιμα.
Εκτός από τη στήριξη της σταδιακής κατάργησης των ορυκτών καυσίμων από τη θέρμανση των κτιρίων, η αναθεωρημένη οδηγία θεσπίζει ειδική απαίτηση για όλα τα νέα κτίρια να είναι «έτοιμα για ηλιακή ενέργεια», πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να είναι σε θέση να φιλοξενήσουν φωτοβολταϊκές ή ηλιοθερμικές εγκαταστάσεις στέγης σε μεταγενέστερο στάδιο χωρίς δαπανηρές διαρθρωτικές παρεμβάσεις.
Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να διασφαλίσουν την ανάπτυξη κατάλληλων ηλιακών εγκαταστάσεων σε μεγάλα υφιστάμενα δημόσια κτίρια και υφιστάμενα μη οικιστικά κτίρια που υφίστανται ανακαινίσεις μεγάλης κλίμακας ή για τα οποία απαιτείται άδεια, καθώς και σε νέους στεγασμένους χώρους στάθμευσης αυτοκινήτων.
Επιπλέον, σε κτίρια μηδενικών εκπομπών (δηλαδή σε όλα τα νέα κτίρια από το 2030), όπου είναι τεχνικά και οικονομικά εφικτό, το 100 % της συνολικής ετήσιας χρήσης πρωτογενούς ενέργειας θα πρέπει να καλύπτεται από ανανεώσιμη ενέργεια που παράγεται επιτόπου, κοντά ή από κοινότητα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ενέργεια από αποδοτικό σύστημα τηλεθέρμανσης και τηλεψύξης ή ενέργεια από πηγές απαλλαγμένες από ανθρακούχες εκπομπές.
Η ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας επισημαίνεται επίσης καλύτερα στα πιστοποιητικά ενεργειακής απόδοσης (ΠΕΑ), καθώς και στα διαβατήρια ανακαίνισης κτιρίων.
Ελάχιστα πρότυπα ενεργειακής απόδοσης και σε ποια κτίρια θα εφαρμόζονται.
Γενικά, τα ελάχιστα πρότυπα ενεργειακής απόδοσης (MEPS) είναι απαιτήσεις για τα υφιστάμενα κτίρια να πληρούν μια ορισμένη ενεργειακή απόδοση στο πλαίσιο ενός ευρέος σχεδίου ανακαίνισης κτιριακού αποθέματος ή σε σημείο ενεργοποίησης στην αγορά (όπως πώληση, μίσθωση, δωρεά ή αλλαγή σκοπού εντός του κτηματολογίου ή του κτηματολογίου), για μια χρονική περίοδο ή σε συγκεκριμένη ημερομηνία, ενεργοποιώντας έτσι την ανακαίνιση υφιστάμενων κτιρίων. Χρησιμοποιούνται ήδη σε ορισμένα κράτη μέλη.
Η αναθεωρημένη ΟΕΑΚ θεσπίζει τη σταδιακή εισαγωγή ελάχιστων προτύπων ενεργειακής απόδοσης μόνο για τα μη οικιστικά κτίρια, ώστε να ενεργοποιηθεί η ανακαίνιση των κτιρίων με τις χειρότερες επιδόσεις. Τα εν λόγω πρότυπα θα βασίζονται σε ανώτατα όρια ενεργειακής απόδοσης και θα οδηγήσουν στην ανακαίνιση του 16 % των μη οικιστικών κτιρίων με τις χειρότερες επιδόσεις έως το 2030 και του 26 % των μη οικιστικών κτιρίων με τις χειρότερες επιδόσεις έως το 2033. Τα κράτη μέλη θα έχουν την ευελιξία να εξαιρούν διάφορες κατηγορίες κτιρίων, βάσει δυσμενούς αξιολόγησης κόστους-οφέλους ή λόγω της κατηγορίας κτιρίων και του τρόπου χρήσης του κτιρίου, όπως για ιστορικά κτίρια και κτίρια πολιτιστικής κληρονομιάς. Τα κράτη μέλη υποχρεούνται επίσης να καθορίσουν μια πορεία για τη συμμόρφωση με χαμηλότερα ανώτατα όρια ενεργειακής απόδοσης έως το 2040 και το 2050 στο πλαίσιο των εθνικών τους σχεδίων ανακαίνισης κτιρίων.
Αλλάζουν τα πιστοποιητικά ενεργειακής απόδοσης (ΠΕΑ)
Τα πιστοποιητικά ενεργειακής απόδοσης (ΠΕΑ) αποτελούν βασικό εργαλείο για την αξιολόγηση της απόδοσης των κτιρίων μας. Η αναθεώρηση περιλαμβάνει μέτρα για να καταστούν τα ΠΕΑ σαφέστερα, πιο αξιόπιστα και ορατά, και να βασιστούν σε ένα κοινό υπόδειγμα και στα 27 κράτη μέλη της ΕΕ με μια σειρά δεικτών για την ενέργεια και τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, καθώς και εθελοντικούς δείκτες για τα σημεία φόρτισης ή την παρουσία σταθερών ελέγχων για την ποιότητα του αέρα εσωτερικών χώρων. Αυτό θα ωφελήσει τους ιδιοκτήτες, τους αγοραστές και τους ενοικιαστές κτιρίων, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και τις δημόσιες αρχές.
Βελτιώνονται οι μηχανισμοί ελέγχου και η προβολή της διαφήμισης ακινήτων και τα κράτη μέλη πρέπει να υποβάλλουν δημόσια εκθέσεις σχετικά με τη διαδικασία διασφάλισης της ποιότητας για τα ΠΕΑ.
Στο πλαίσιο της αναθεωρημένης EPC, θα υπάρχει κοινή κλίμακα A-G. Η βαθμολογία «Α» θα αντιστοιχεί σε κτίρια μηδενικών εκπομπών, ενώ η βαθμολογία «G» αντιστοιχεί στα κτίρια με τις χειρότερες επιδόσεις σε κάθε χώρα, ενώ τα υπόλοιπα κτίρια στη χώρα κατανέμονται μεταξύ των κατηγοριών. Αυτό θα επιτρέψει ένα σαφέστερο και απλούστερο σύστημα ταξινόμησης των κτιρίων, διευκολύνοντας την πρόσβαση στη χρηματοδότηση, ενώ παράλληλα θα είναι ευέλικτο και προσαρμόσιμο στα εθνικά χαρακτηριστικά του κτιριακού αποθέματος. Τα κράτη μέλη θα έχουν επίσης τη δυνατότητα να ορίσουν μια κατηγορία ενεργειακής απόδοσης «A +» που αντιστοιχεί σε κτίρια με ακόμη καλύτερη ενεργειακή απόδοση από τα κτίρια μηδενικών εκπομπών και παράγουν επιτόπου περισσότερη ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές ετησίως από την ποσότητα ενέργειας που καταναλώνουν.
Τα ΠΕΑ θα πρέπει να εκδίδονται και να επιδεικνύονται σε περισσότερα σημεία ενεργοποίησης από ό, τι σήμερα, μεταξύ άλλων σε περίπτωση ανακαινίσεων μεγάλης κλίμακας και ανανέωσης σύμβασης μίσθωσης, ώστε να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση των ιδιοκτητών και των ενοικιαστών κτιρίων.
Η αναδιατυπωμένη ΟΕΑΚ περιλαμβάνει επίσης κοινές απαιτήσεις για τη δημιουργία εθνικών βάσεων δεδομένων σχετικά με την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, την πρόσβαση στις εν λόγω βάσεις δεδομένων και τη δημοσίευση συγκεντρωτικών πληροφοριών. Αυτό θα βελτιώσει τη διαθεσιμότητα των πληροφοριών, την ποιότητά τους και θα διευκολύνει το έργο των δημόσιων αρχών και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων για την προώθηση ανακαινίσεων σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Θα θεσπιστούν επίσης συστήματα διαβατηρίου ανακαίνισης κτιρίων σε όλα τα κράτη μέλη για την παροχή αξιόπιστων και εξατομικευμένων χαρτών πορείας ανακαίνισης στους ιδιοκτήτες κτιρίων που σχεδιάζουν σταδιακή ανακαίνιση του κτιρίου τους.
Χρηματοδότηση για ενεργειακές ανακαινίσεις
Τα εθνικά σχέδια ανακαίνισης κτιρίων πρέπει να επιτρέπουν την ανάπτυξη επαρκούς χρηματοδότησης σε εθνικό επίπεδο και να συμβάλλουν στη μόχλευση ιδιωτικών επενδύσεων σε κλίμακα. Τα κράτη μέλη υποχρεούνται να συμπεριλάβουν επισκόπηση των εθνικών πολιτικών και μέτρων για την ενδυνάμωση και την προστασία των ευάλωτων νοικοκυριών, την άμβλυνση της ενεργειακής φτώχειας και τη διασφάλιση της οικονομικής προσιτότητας της στέγασης, σύμφωνα επίσης με τις πρόσφατα δημοσιευθείσες συστάσεις της Επιτροπής για την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας.
Δεδομένου ότι εκτιμάται ότι θα διατεθούν περισσότερα από €100 δισ. από τη χρηματοδότηση της ΕΕ για τη στήριξη ανακαινίσεων μεταξύ 2023 και 2030, η Επιτροπή συμβάλλει επίσης στην κινητοποίηση μεγαλύτερης χρηματοδότησης που είναι αναγκαία για την κάλυψη των αρχικών επενδυτικών δαπανών. Η χρηματοδότηση της ΕΕ προέρχεται από διάφορες πηγές, συμπεριλαμβανομένων των ταμείων της πολιτικής συνοχής, του InvestEU, της δανειοδότησης από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, του υποπρογράμματος LIFE για τη μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας, του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», συμπεριλαμβανομένης της εταιρικής σχέσης «Κτίρια για τους ανθρώπους», του μηχανισμού ELENA, του Ταμείου Εκσυγχρονισμού και του Μηχανισμού Ανάκαμψης, ιδίως χάρη στις ισχυρές εμβληματικές πρωτοβουλίες «Renovate» και σε ειδικά κεφάλαια που σχετίζονται με το REPowerEU στα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Κρίσιμο είναι το γεγονός ότι το νέο Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα που συστάθηκε στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας θα κινητοποιήσει €86.7 δισ. για την περίοδο 2026-2032 για τη στήριξη ευάλωτων νοικοκυριών και πολύ μικρών επιχειρήσεων, με τις ενεργειακές ανακαινίσεις να αποτελούν έναν από τους δύο τομείς εστίασης (με τις μεταφορές) σε διαρθρωτικά μέτρα.
Για να καταστεί δυνατός ο αποτελεσματικός συνδυασμός δημόσιας και ιδιωτικής χρηματοδότησης, η Επιτροπή έχει επίσης καταστήσει το πλαίσιο για τις κρατικές ενισχύσεις πιο ευνοϊκό για τις ανάγκες των ελάχιστων προτύπων ενεργειακής απόδοσης σε επίπεδο ΕΕ, ιδίως του γενικού κανονισμού απαλλαγής κατά κατηγορία.
Η αναθεώρηση θα πρέπει επίσης να συμβάλει στην κινητοποίηση στήριξης από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Η οδηγία αναθέτει στην Επιτροπή την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου πλαισίου χαρτοφυλακίου για εθελοντική χρήση από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, με σκοπό τη στήριξη της αύξησης του όγκου των δανείων για την ανακαίνιση κτιρίων. Η διευκόλυνση και η ρύθμιση της πρόσβασης των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων στα δεδομένα EPC θα πρέπει επίσης να διευκολύνει τη χρηματοδότηση ανακαινίσεων μέσω ιδιωτικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.
Επόμενα βήματα
Η αναθεωρημένη οδηγία θα δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα της Ένωσης και θα τεθεί σε ισχύ τις προσεχείς εβδομάδες. Στη συνέχεια, τα κράτη μέλη θα πρέπει να την μεταφέρουν στην εθνική τους νομοθεσία.
